De eerste Nulandse auto’s

Door Peet Kappen
Eerder verschenen in Spoorzoeker nummer 3, 29e jaargang, 2016.

Over wie de eerste autobezitter in ons land was, bestaat geen absolute duidelijkheid. Sommigen beweren dat op 20 december 1895 de Tilburgse wolfabrikant Jos Bogaers de eerste Nederlandse bezitter werd van een automobiel. Als dat juist zou zijn zou de eerste Nederlandse auto in onze provincie hebben rondgereden. Andere bronnen betwijfelen de juistheid van die aanname en komen met de naam van ene Adolphe Zimmerman, een Haagse fotograaf, die de eerste auto-bezitter van ons land zou zijn geweest.

Auto maakt zijn opmars in Nederland

De eerste auto in Nederland; de Benz-Victoria.

Hoe dan ook, na de introductie van de eerste auto’s in de late negentiende eeuw, gaat de opmars van de automobielen in ons land maar heel langzaam. Begrijpelijk ook, een auto kost 4000 gulden – een topjaarsalaris in die dagen – en het kopen van benzine is een hele toer. De eerste bezitters hebben in hun achtertuin een eigen benzineopslagplaats. In 1898 zijn er inmiddels dusdanig veel auto’s op de weg – een schatting gaat uit van ongeveer tweehonderd stuks – dat de minister van Waterstaat het nodig acht om een reglement uit te vaardigen, zodat het “gewone” verkeer niet te veel gevaar of overlast ondervindt van die nieuwerwetse snelheidsmonsters. Voortaan moet het voertuig voorzien zijn van een deugdelijk werkende rem, een lantaarn die een helder licht geeft en van een duidelijk hoorbare bel of hoorn. Twintig kilometer per uur is de maximaal toegestane snelheid buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom is acht kilometer per uur hard genoeg.

Elke auto zijn eigen vergunning

Uit: Provinciale Noordbrabantsche en ‘s Hertogenbossche courant 14-10-1896.

Daarnaast moeten alle autobezitters die de weg op willen een vergunning aanvragen. Zij krijgen dan een eigen nummer, een zogenaamde “rijksvergunning”, waarbij men met de toekenning eenvoudigweg begint met nummer 1. Het nummer moet duidelijk zichtbaar aan de auto worden vastgemaakt.Tussen april 1898 en 1 januari 1906 worden op die manier 1.451 rijksnummers aan Nederlandse automobilisten verstrekt. Het Brabantse wagenpark groeit aanvankelijk maar langzaam: in 1898 wordt de eerste auto in de provincie geregistreerd, in 1899 komen er twee bij, in 1900 zes. Pas in 1901 komt de vaart erin met 18 nieuw geregistreerde auto’s en dat niveau wordt in de jaren erna gehandhaafd: 19 in 1903, 21 in 1905. Tussen 1898 en 1906 staan in totaal 115 auto’s geregistreerd. Bekend is dat het grootste deel van die auto’s van Franse makelij zijn. Zes auto’s slechts zijn Nederlands, van merken die al lang vergeten zijn zoals Aarts uit Dongen, de Zwaluw uit Nijmegen en Gelria uit Arnhem.

Auto alleen voor de allerrijksten

Bron: Provinciale Noordbrabantsche en ‘s Hertogenbossche courant 16-10-1896

In onze regio treffen we rond de eeuwwisseling niet veel geregistreerde kentekens aan. Zes van die rijkskentekens vinden we in Oss. Ze staan op naam van de fabrikantenfamilies Jurgens en Hartog. In Uden staat er eentje op naam van kunstmestfabrikant Jos Schoenmakers. In Vught, van oudsher een plaats waar de kapitaalkrachtigen graag wonen, staat in 1903 slechts een enkele auto geregistreerd, en wel op naam van machinefabrikant Henri Grasso. De meeste automobilisten vinden we in Den Bosch, elf in getal, waarbij Jonkheer Mr. Lodewijk van Meeuwen de allereerste is die vanaf 1898 rondrijdt met rijkskenteken. Hij heeft nummer 26. De andere registraties staan op naam van de aanzienlijke families in de stad zoals Sweens, Spierings en Van Lanschot. Opvallend is dat vooral de “nouveau riche” het aandurft om een auto te kopen. De oude regentenfamilies kijken de kat uit de boom en laten het modieuze vervoersmiddel aan zich voorbij gaan.

Kenteken

In 1905 komt er een nieuwe wet; de Motor- en Rijwielwet. Belangrijkste verandering is de verplichting van een rijbewijs en een kenteken. Het rijbewijs wordt afgegeven door de commissaris van de koningin en voortaan bestaat het kenteken uit een letter, gevolgd door een
cijfer. Voor onze provincie is dat de letter N. Deze staat niet voor de eerste letter van de provincienaam – wat veel mensen ten onrechte denken – maar de letters zijn eenvoudigweg alfabetisch toegekend, waardoor Noord-Brabant bij de N uitkomt. Dit systeem bestaat tot 1951.

Rijbewijs Pauw van Vugt.

Eerste ongelukken

Dat de traditionele weggebruikers nog niet erg zijn ingesteld op de komst van de eerste auto’s blijkt wel uit krantenberichten uit die periode. De Nulandse boer Roelof van den Bosch is in december 1904 de eerste Nulander die – voor zover bekend – slachtoffer wordt van een ongeval waarbij een auto betrokken is. Gelukkig vallen de gevolgen mee:

“NULAND, 1 December. Hedenmiddag had op den Rijksweg in de nabijheid van „Jachtlust” een ongeval plaats dat betrekkelijk
goed afliep. De landbouwer R. v. d. Bosch, alhier met paard en kar van Den Bosch huiswaarts keerende, zag, dat zijn paard onrustig werd ten gevolge van het waarschuwingssignaal van een naderby komend automobiel. Voorzichtigheidhalve sprong hij van de kar, doch haakte met zijn been in de trede en kwam onder een wiel van zijn voertuig terecht, waardoor hij zijn been kneusde en den arm bij den elleboog brak. Een woord van lof komt ongetwijfeld toe aan den bestuurder van de auto, die den gekwetste direct naar Berlicum bracht, om hem onder behandeling te stellen van dokter Trügg.”

De eerste Nulandse bezitter van een kenteken was Frans van Heeswijk in 1915, hier afgebeeld met zijn echtgenote Marie Willemse.

Eerste Nulander met een rijbewijs

De eerste Nulander die in 1915 een rijbewijs wordt toegekend is Frans van Heeswijk, in het dorp beter bekend als Frans de Mùlder. Van Heeswijk komt uit een bemiddelde molenaarsfamilie. Hij is op dat moment gemeenteontvanger en vanaf 1918 herbergier en grondlegger van Café van Heeswijk, het huidige restaurant Xie-Xie.

Eerste autogarage in het dorp

In 1932 krijgt Nuland ook zijn eerste autogarage. Onder de naam “Navero” start Pauw van Vugt, een elektricien die in maart van 1932 vanuit Rotterdam in Nuland komt wonen, aan de Rijksweg een garage, van waaruit hij reparaties verricht en een auto verhuurt. Samen met zijn echtgenote huurt hij de helft van het pand van de eerder genoemde Frans van Heeswijk voor zijn bedrijfsactiviteiten.
Het zit de jonge garagist bepaald niet mee. Hij woont nog maar anderhalf jaar in Nuland wanneer in november 1933 zijn vrouw overlijdt. Tot overmaat van ramp gaat zijn garage in januari 1936 failliet. Later maakt Van Vugt een herstart met zijn garagebedrijf.

Pauw van Vugt omstreeks 1925.

Pauw van Vugt omstreeks 1954.

Garage Navero

De eerste rijbewijzen in Nuland en Vinkel
lijst van de eerste rijbewijshouders in Nuland en Vinkel

Lijst van de eerste rijbewijshouders in Nuland en Vinkel

Aan Nulanders werden in deze periode de volgende rijbewijzen afgegeven. Eerst staat het kenteken genoemd, daarna het jaartal waarin het werd afgegeven en de eigenaar. Waarvan het bekend is staat ook het beroep vermeld. Enkele namen, zoals Bolder in 1922, De Ruwe in 1938 en Nuytermans in 1946 zijn ons volledig onbekend. De andere namen kunnen we wel plaatsen. Mogelijk is deze lijst niet volledig.

Over Nuwelant

Nuwelant is de Heemkundewerkgroep van de parochie Nuland inclusief Heeseind.

Bezoekadres

Prins Bernhardplein 10,
5391 AR Nuland

Openingstijden

Elke dinsdagmiddag van
14.00 - 16.00 uur

Onze kalender

Volg ons

© Heemkundewerkgroep Nuwelant 2019   |   Cookie & privacy beleid

Pin It on Pinterest

Share This